Å avvise journalistar ved å svare «ingen kommentar» skaper mistanke om at du har noko å skjule og bidreg til å stadfeste biletet av barnevernstenesta som lukka.

Viss du ikkje kan kommentere ei sak, kan du til dømes likevel seie dette:

"- Saka handlar om barn og foreldre / enkeltpersonar i ein svært vanskeleg livssituasjon. Personopplysningar om familien er underlagd teieplikt. Teieplikta skal òg vareta interessene til barnet på kort og lang sikt».

I saker der barnevernstenesta vurderer å sende inn sak om å overta omsorga for eit barn til fylkesnemnda kan du til dømes seie:

"- Generelt kan eg seie at vi berre fremjar saker om omsorgsovertaking dersom vi vurderer at det ligg alvorleg omsorgssvikt føre og barnet ikkje kan bu heime. Vi ser fram til å få vurderinga til retten av dette."

Kva opplysningar har journalisten, og kva kjelder baserer journalisten saka på? Dersom opplysningar einsidig kjem frå foreldre og nettverka deira, kan du påpeike at det ligg vesentlege opplysningar føre som journalisten ikkje har tilgang til - og som gir eit heilt anna bilete av saka.

• Dersom journalisten sit på selektiv informasjon til dømes frå foreldre eller advokat i saka, kan du spørje journalisten om ho/han har fått tilgang til dokument der opplevingane og synspunkta til barnet kjem fram?
• Ta ein utsjekk av om journalisten sit på alle dokumenta i saka. Du kan informere journalisten om at saka totalt inneheld XX dokument, og spørje om ho/han har fått tilgang til alle desse. Du kan òg vise til Ver varsam-plakaten 3.2.: Ver kritisk i val av kjelder, og kontrollar at opplysningar som blir gitt er korrekte.
• Har parten(e) friteke deg frå teieplikta?
• Er parten(e) villige til å anonymisere saka?
• Dersom du ikkje er friteken frå teieplikta kan du framleis korrigere faktiske feil.
• Du må likevel ta omsyn til teieplikta i dialogen med journalisten.

Forklar journalisten din plikt til å vere lojal overfor behovet til barnet og interesser både på kort og lang sikt.

I ei digital verd vil medieeksponering innebere at personsensitivt innhald vil vere tilgjengeleg og søkbart òg når barnet er vakse og skal etablere seg i arbeidsliv, stifte familie og så vidare. Forklar journalisten at det er ditt ansvar å verne barnet mot dette.

Dersom du i ei konkret sak kjem fram til at du ikkje vil uttale deg, av omsyn til interessene til barnet på kort og lang sikt, forklar journalisten kvifor du meiner det ikkje er rett å uttale seg.

Barnevernstenesta skal vere røysta til barnet

Det at foreldra har friteke deg frå teieplikta er ikkje einstydande med at barnet har friteke deg frå teieplikta.

Dersom saka i tillegg er i ein fase der det å uttale seg i media kan skade det vidare samarbeidet med barn og foreldre, kan du òg informere journalisten om dette.

Er det kjent kva slags vedtak som er fatta kan du beskrive vilkåra for slike tiltak og kva slags situasjonar som blir omfatta av føresegna.

Du kan beskrive saksbehandlinga i denne typen saker, rettstryggleiksgarantiar med vidare. Vis til faktaark/informasjon på kommunane sine eigne nettsider som viser omfanget av slike saker, eventuelt vis til nasjonal statistikk.

Hugs at det i hovudsak er personopplysningar som er underlagde teieplikt!

Informasjon om arbeidet til barnevernstenesta for å vareta barnets beste, faglege vurderingar, regelverk, arbeidsmetodikk, kunnskap om utsette barns oppvekstforhold, utviklingstrekk og så vidare er ikkje omfatta av teieplikt.

Den beste måten å motverke ubalansert omtale i media er å setje fram konkrete krav med utgangspunkt i Vær Varsom-plakaten.

Dei etiske normene og den sjølvjustisen som pressa driv, er i første rekkje meint å verne enkeltpersonar mot krenkjande og skadeleg publisitet. Presseetikken skal ikkje verne det kritikkverdige, men dei presseetiske normene skal hjelpe redaksjonen til ikkje å påføre menneske ei unødig liding. Ver varsam-plakaten definerer spelereglane for samhandlinga mellom journalistar og kjelder.

Journalistar pliktar å gjere det klart om dei ønskjer bakgrunnsinformasjon eller utsegner som skal publiserast.

Før du uttaler deg og gir frå deg informasjon i ei potensielt kritisk sak, be alltid journalisten klargjere premissane for intervjusituasjonen. Journalisten har plikt til å opplyse om det blir gjort opptak av samtalen.

Dette er spørsmål du kan vurdere å stille journalisten før du uttaler deg:

• Korleis og i kva samanheng skal utsegner og informasjon blir brukt?
• Kva informasjon har journalisten allereie skaffa seg?
• Ønskes bakgrunnsinformasjon eller utsegner som skal publiserast?
• Kva tema blir sentrale i intervjuet?
• Dreier det seg om ein mindre eller ei større sak, ei nyheitssak eller ein *feature-sak?
• Skal saka publiserast i papirutgåve, på nett, eller begge?
• Når skal saka publiserast?

Journalistar er etter Ver varsam-plakaten 3.3 forplikta til å oppgi kvifor dei ønskjer eit intervju og i kva samanheng utsegnene dine skal inngå: «Det er god presseskikk å gjere premissane klare i intervjusituasjonen og elles i forhold til kjelder og kontaktar.»

Dersom du eller tenesta er i ferd med å bli utsett for sterke skuldingar i pressa har du/de rett til å imøtegå desse i same artikkel eller innslag der skuldingane blir publiserte. (Vær Varsom plakaten 4.14) Då blir saka meir balansert, og lesarar, sjåarar eller lyttarar kan lettare setje skuldingane inn i ein kontekst, og få med seg forsvarsargumenta. Om du svarer på kritikken seinare, til dømes i eit tilsvar dagen etter, har dette marginal betydning samanlikna med ei samtidig imøtegåing. Første oppslag blir normalt størst, og inntrykka som blir her danna, har størst gjennomslag. Det er langt vanskelegare å rette opp skadane i ettertid.

Det er avgjerande å få kartlagt eventuelle skuldingar som blir retta mot deg og barnevernstenesta, og det konkrete innhaldet i skuldingane.

• Kva er det konkrete innhaldet i kritikken som blir retta mot deg eller barnevernstenesta?
• Står anonyme kjelder bak skuldingar og kritikk?
• Kan journalisten dokumentere påstandar om deg og tenesta, og kan du få tilgang til dokumentasjonen?
• Sit journalisten på dokument der barnets/opplevingane til barna og synspunkt i saka kjem fram?
• Kva for nokre andre kjelder har uttalt seg i saka?
• Kommuniser fakta og dilemma.

Retten til samtidig imøtegåing inneber at du må få oversikt over omfang og innhald i kritikken.

Du kan eventuelt tilby deg å lese gjennom teksten for å luke ut feil. Det er høgt tempo i nyheitsformidlinga og feil oppstår lett.

Dei fleste journalistars mangel på djupnekunnskap, kjennskap til kompleksiteten i sakene, tidspress og så vidare gjer at mange journalistar ser seg tent med å la sentrale kjelder få lese teksten før han blir publisert og reknar dette som ei kvalitetssikring av teksten.

Får du likevel ikkje lese teksten, still krav om å få gjennomgang av kritikk og skuldingar som blir retta mot deg og tenesta, og dei konkrete innhalda deira.

Når skuldingane blir imøtegåtte må dette gjerast utan at teieplikta blir broten.

Be alltid om sitatsjekk når du, som kjelde, uttaler deg til pressa. Pressa har plikt til å gjengi meiningsinnhaldet i det som blir brukt av utsegnene frå intervjuobjektet. Direkte sitat skal gjengivast presist. Du har òg rett til å få sjå i kva kontekst sitata blir nytta.

Avtale om sitatsjekk må inngåast i forkant av intervjuet, og det må gjerast klart kva avtalen omfattar og kva tidsfristar som gjeld. Ser du av sitatsjekken at svara dine er redigerte slik at du ikkje er korrekt gjengitt eller ikkje har fått svart skikkeleg på skuldingar, vis til retten din til samtidig imøtegåing.

Du kan miste imøtegåselseretten og tilsvarsretten

Merk at den som gjer seg utilgjengeleg eller ikkje vil svare, ikkje berre mistar imøtegåingsretten, men også kan miste tilsvarsretten. Imøtegåinga skal publiserast på same plattform som angrepet. I innstillinga til 2005 – revisjonen av Vær Varsom Plakaten heiter det at: «Når den angripne veljaren ikkje å ta omsyn til angrepa, opphevar dei òg rettane sine etter pkt. 4.14 i Vær Varsom Plakaten. Klagarar som har valt å gjere seg utilgjengelege for media, men som i ettertid meiner at eit presseorgan har formidla sterke, feilaktige og belastande skuldingar, må ta omsyn til andre punkt i Vær Varsom Plakaten».

• Sjå veileder for samtidig imøtegåelse.

Viktig for ei rett og balansert nyheitsformidling

Retten til samtidig imøtegåing er eit vern mot tillitsøydeleggjande omtale. Når skuldingar blir imøtegått samtidig som dei blir publiserte, gjer det saka meir balansert, og lesarar, sjåarar eller lyttarar kan lettare setje skuldingane inn i ein kontekst og få med seg forsvarsargumenta.

Barnevernstenesta har som andre offentlege instansar rett til å korrigere feil ved faktiske opplysningar som er offentleggjorde.

De kan som andre imøtegå urettmessig kritikk og feilaktige påstandar om arbeidet til barnevernstenesta. Når ein imøtegår urettmessig kritikk og feilaktige påstandar er det viktig å gjere dette på ein måte som varetek teieplikta.