Kvifor ventar fleire barn i Noreg på fosterheim?

Bufdir har analysert utviklinga på oppdrag frå Barne- og familiedepartementet.

I to rapporter beskrivast ei fosterheimsordning som ikkje har halde tritt med samfunnsendringar som høgare yrkesdeltaking, urbanisering og fleire einslege. I tillegg er svekka kommuneøkonomi og barn med meir komplekse behov viktige forklaringar på kvifor fleire barn ventar på fosterheim.

Du finn dei to rapportane her:

• Barn som venter på fosterhjem: Hvem er de og hvorfor venter de?
• Økning i barn som venter på fosterhjem: Hva kan være årsaker?

Ventetida kan være lang, med eit gjennomsnitt på over sju månader. Éin av fem har venta i meir enn eitt år.

– Mange av barna har samansette omsorgsbehov og har fått hjelp frå barnevernet sidan dei var små, seier Bruusgaard.

Bufdir understrekar at fosterheimane treng omfattande støtte frå kommunane og andre tenester.

– Vi utviklar no betre system for opplæring, rettleiing og støtte, slik at fleire fosterheimar kan ta imot barn med samansette behov, seier ho.

Strukturelle endringar og økonomisk press

Den ønska utviklinga med auka yrkesdeltaking, særleg blant kvinner, kan gjere det vanskelegare å kombinere arbeid med fosterheimsoppdrag. Kommunane må kjøpe fri fosterforeldre frå høgare stillingsprosentar, noko som gir høgare kostnader. Urbanisering og fleire som bur åleine reduserer tilgangen på eigna fosterheimar.

Dei siste to åra har utfordringane blitt forsterka av høg prisvekst, stigande renter og svekka kommuneøkonomi. Rapportane frå Bufdir peiker også på at barnevernsreforma ga kommunane meir ansvar på barnevernsområdet.

– Samstundes som barnevernsreforma har ført til redusert bruk av tiltaka frå Bufetat, opplever dei at kommunane ønskjer fosterheim for barn med meir komplekse behov, seier Bruusgaard.

Eit resultat av dette er at Bufetat rapporterer at fleire fosterheimar trekkjer seg når dei skal forhandle med kommunen om oppdraget, forklarar ho:

– Dette styrkjer også behovet for tettare samhandling mellom Bufetat og kommunane, noko vi satsar på no.

Barn med samansette behov ventar lengst

Rapporten viser at barn med psykiske vanskar, utagerande åtferd og traumatiske erfaringar ventar lengst. Samstundes har pandemien ført til fleire barn med sosiale og psykiske utfordringar. Dommane frå Den europeiske menneskerettsdomstolen (EMD) har styrkt det biologiske prinsippet i barnevernet og skapt meir usikkerheit for fosterforeldre om kor lenge barnet vil bu hos dei og korleis kontakten vidare vil bli.

– Som resten av samfunnet er også fosterheimsområdet i endring. Med den kunnskapen vi har, må vi endre måten vi rekrutterer og følgjer opp fosterheimar på, seier Bruusgaard.

Styrking av tilbodet frå Bufetat til kommunane

Stortingsmeldinga Fosterheim – ein trygg heim å bu i (Meld. St. 29, 2023–2024) peikar på dei sentrale utfordringane og legg fram tiltak for å styrkje ordninga.

Meldinga fekk fleirtal i januar 2025, og Bufdir og Bufetat har fått i oppdrag å følgje opp.

– Fosterheimsordninga har lenge vore basert på dugnadsånd, men den tida er forbi. Difor styrkjer vi tilbodet Bufetat gjev til kommunane, slik at fleire barn får ein trygg heim, og fosterforeldre får den oppfølginga dei treng, seier Bruusgaard.

• Les også: Bufetat og Bufdir styrker støtta til kommunane

Tiltaka inneber fagleg støtte til kommunane gjennom heile løpet frå rekruttering til oppfølging. Samarbeidet skal endrast frå ein «bestillar-leverandør»-modell til felles innsats for å finne gode fosterheimar lokalt. Målet er at fleire barn skal få bu i nærmiljøet sitt, og at tenestene blir meir like over heile landet. Tilbodet skal vere på plass i alle regionar innan 1. januar 2026.